در اواخر سال گذشته معاون سیاسی و امنیتی استاندار آذربایجان شرقی از آلودگی آب رودخانه ارس بر اثر نشت پساب کارخانه مس کشور ارمنستان ابراز نگرانی کرده بود. در همین خصوص هیئت رئیسه فراکسیون محیط زیست مجلس نیز با اعلام این خبر مبنی بر آلوده شدن آب رودخانه مرزی ارس که در مرز کشورهای ایران، آذربایجان و ارمنستان جریان دارد، در مورد آثار ناشی از این آلودگی هشدار داد. صحبت ها از ورود پساب های صنعتی کارخانه های آلومینیوم و مس ارمنستان و نیز پساب حاوی رادیو اکتیو نیروگاه اتمی "متسامور" ارمنستان به ارس حتی اگر یک گمانه زنی باشد، بسیار هشداردهنده و جدی است.
به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، در پایین دست محل قرار گرفتن کارخانه ها و نیروگاه "متسامور" ارمنستان، 3 استان شمال غربی کشور قرار دارند و علاوه بر تامین درصدی از آب شرب ساحل نشینان ارس، چندین دشت کشاورزی و مزارع پرورش ماهی نیز از آب جاری در ارس استفاده می کنند که این موضوع توجه به کیفیت آب ارس را بیش از پیش ضروری نشان می دهد.
خطرناک ترین نیروگاه اتمی جهان
نیروگاه اتمی "متسامور" (METSAMOR) از خطرناکترین نیروگاه های اتمی دنیاست. نشریه نشنال جئوگرافیک اعلام کرده، خطرناکترین نیروگاه اتمی جهان در ارمنستان قرار دارد.
این نشریه چندی پیش در مقاله ای آورده است: نیروگاه هسته‌ای ارمنستان به مراتب از نیروگاه اتمی فوکوشیما خطرناک‌تر است و این نیروگاه که در 30 کیلومتری ایروان پایتخت این کشور قرار دارد، همانند بمبی ساعتی است! این نیروگاه یکی از 5 نیروگاه نسل اول فعال در جهان است که در سال 1976 ساخته شد. طرح احداث نیروگاه هسته ای "متسامور" به سال ۱۹۶۷ برای تولید برق در اجلاس سران اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی به تصویب رسید. ساخت این نیروگاه در سال ۱۹۷۳ آغاز شد و بعد از ۳ سال فاز اول این نیروگاه به بهره برداری رسید. در سال ۱۹۸۰ فاز دوم و در سال ۱۹۸۳ بلوک سوم نیروگاه به اتمام رسید. لیکن به دلیل انفجار نیروگاه اتمی "چرنوبیل" کار ساخت فاز چهارم این نیروگاه با دستور سران شوروی متوقف شد.
وقوع زلزله ۷ ریشتری در سال ۱۹۸۸ در ۷۵ کیلومتری این نیروگاه، رهبران شوروی را به هراس انداخت و بدلیل صدمات وارده به فاز اول نیروگاه و از کار انداختن آن، فعالیت این نیروگاه متوقف شد.
ترکیه موضوع تعطیل کردن این نیروگاه را از مراجع بین‌المللی پیگیری می‌کند
ترکیه بیش از هر کشوری نگران خطرات ناشی از نیروگاه متسامور است. واقع شدن این نیروگاه هسته‌ای در 16 کیلومتری مرز ترکیه و قرار گرفتن این نیروگاه در منطقه زلزله خیز، موجب واکنش مقامات ترکیه در این رابطه گشته است؛ بطوریکه ترک ها معتقدند این نیروگاه حتی در 40 سال پیش نیز طبق استانداردهای مدرن آن روز ساخته نشده است و تعطیلی این نیروگاه می‌تواند یک قدم مثبت از سوی ارمنستان در دور کردن خطر از منطقه و بخصوص ترکیه باشد. با این حال ترکیه موضوع تعطیل کردن این نیروگاه را از مراجع بین‌المللی پیگیری می‌کند.
"متسامور" در ردیف یکی از 5 نیروگاه خطرناک جهان قرار دارد
اتحادیه اروپا نیز همگام با ترکیه سعی در متوقف کردن فعالیت نیروگاه هسته‌ای ارمنستان دارد و حتی پیشنهاد کمک 100 میلیون یورویی برای استفاده از یک منبع انرژی دیگر به ارمنستان داده شد که ارمنستان در ازای چنین اقدامی درخواست کمک 800 میلیون یورویی از اروپا کرده است. رییس انرژی اتمی ترکیه در اوایل سال 2011 از نشت مواد اتمی در نیروگاه اتمی ارمنستان خبر داد و و با توجه قرار گرفتن شهر قارص ترکیه در 100 کیلومتری و شهر ایغدیر در نزدیکی این نیروگاه اظهار کرده بود طبق نظر اتحادیه اروپا نیروگاه "متسامور" در ردیف یکی از 5 نیروگاه خطرناک جهان قرار دارد.
موضوع به معاون اول رئیس جمهور منتقل شده است
عضو هیئت رئیسه فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی که چندی پیش از آلودگی آب رود ارس توسط پساب های کارخانه های آلومینیوم و رادیواکتیو مستامور ارمنستان خبر داده بود ، در مورد نتایج بررسی ها و پیگیری ها در این خصوص به خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران گفت: متاسفانه گزارشات رسیده در خصوص آلودگی آب ارس توسط کارخانه های ارمنستان موثق است. این آلودگی نهایتا باعث کثرت و شیوع بیماری های سرطانی در استان اردبیل شده ست. در صحبت هایی که با برخی از مسوولان در این خصوص داشتم برخی کتمان می کردند، ولی خانم دکتر ابتکار شجاعانه این موضوع را پیگیری می کنند و موضوع را به آقای جهانگیری منتقل کرده اند. دولت تدبیر و امید بحث توجه به مؤلفه صیانت از محیط زیست را خط قرمز واقعی خود قرار داده و به هیچ وجه اجازه نمی‌دهند تا عده‌ای بخواهند در این حوزه دست‌اندازی را داشته باشند.
موضوع با نخست وزیر ارمنستان مطرح شد
وی با بیان اینکه این مسئله باید در قالب کنسرسیوم سه جانبه بین ایران، ارمنستان و آذربایجان رسیدگی شود، افزود: آقای جهانگیری در ملاقاتشان با نخست وزیر ارمنستان خواستار حل شدن این مشکل شده اند و قرار بر این شده در قالب کنسرسیوم این موضوع کارسازی شود. حالا که توفیقات دیپلماسی داشته ایم باید در تعامل با کشورهای اطراف چنین مشکلات را در اسرع وقت حل و فصل کنیم. با وجود همه این موارد هنوز شاهد جلوگیری از آلوده شدن آب ارس از کارخانه های ارمنستان نیستیم.
در همین خصوص سید رضا موسوی مدیرکل اداره محیط زیست استان اردبیل نیز در گفت و گو با خبرنگار جماران عنوان کرد: مدتی است که موضوع ورود فاضلاب کارخانه و نیروگاه اتمی ارمنستان به رود ارس مطرح می شود، ولی این چون در حوزه روابط بین الملل و دستگاه دیپلماسی است باید در پیگیری این موضوع از ظرفیت وزارت خارجه استفاده شود. ما به شکل مستقیم توانایی ورود به این موضوع را نداریم.
آب شرب بیش از 350 هزار نفر از مردم استان از ارس تامین می شود
وی افزود: رودخانه طویل ارس، رودخانه ای مرزی بین 3 کشور است که در داخل ایران هم از مرز 3 استان می گذرد و وجود هر گونه آلودگی 3 استان را متاثر خواهد کرد. مردم استان اردبیل که در پایین دست و انتهای مسیر رود ارس قرار دارد، شاید بیشترین تاثیر را از رود ارس می گیرند. آب شرب بیش از 350 هزار نفر از مردم استان از این رود تامین می شود. همچنین بخش قابل توجهی از کشاورزی شمال استان اردبیل هم وابسته به این رودخانه است.
مدیرکل اداره محیط زیست استان اردبیل با تاکید بر اینکه اگر مستنداتی از جمله فیلم و عکس و گزارشاتی از نحوه ورود این فاضلاب ها به رود ارس موجود است، حتما ارائه شود تا از طریق مکانیزم هایی که وجود دارد، پیگیری ها از طریق روبط بین الملل سازمان محیط زیست و وزارت خارجه انجام شود. گفت: تجربه سازمان محیط زیست در اقدام برای جلوگیری از آتش سوزی جنگل ها در مناطق مرزی از طریق دفتر روابط بین الملل و وزارت خارجه تجربه خوبی در این زمینه بوده است که می توان در این موضوع هماز آن بهره گرفت.
دستگاه پایش آنلاین در ورودی استان اردبیل نصب شده است
وی با اشاره به پایش دوره ای رودخانه ارس تصریح کرد: نمونه برداری ها از رود ارس توسط محیط زیست مورد آزمایش قرار می گیرد که فاکتورهایی از جمله چند فلز سنگین و تعداد دیگری از پارامترهای فیزیکی و شیمیایی نیز جز آنالیزها محسوب می شود. این پایش به صورت فصلی صورت می گیرد و آلودگی نشان داده نشده است . علاوه بر این امسال دستگاه پایش آنلاین در ورودی استان اردبیل نصب شده است که آلودگی ها را به صورت لحظه ای مورد پایش قرار می دهد.
موسوی افزود: با توجه به اینکه ممکن است آلودگی ها به صورت مقطعی در رودخانه ایجاد شوند، پایش دائمی و آنلاین از اهمیت زیادی برخوردار است.
باید مدیریت زیست محیطی رودخانه ارس به صورت یکپارچه و جامع صورت پذیرد
وی با بیان این که محیط زیست مرز نمی شناسد، یادآور شد: مساله محیط زیست را نمی شود در مرزها محدود کرد و گفت این موضوع در محدوده استان یا کشور ما نیست. ما پیشنهاد داده ایم مدیریت زیست محیطی در کشور با محوریت سازمان، فرا استانی شود. برنامه ریزی کنیم تا هماهنگی بین استانی در مورد موضوع محیط زیست تسهیل شود تا استان ها در مورد مسائلی چون زمان های نمونه برداری و مکان های نمونه برداری با هم هماهنگ شوند تا در ضروت لزوم پایش های مشترک چند استان در مورد محیط زیست و به خصوص در مورد رود ارس صورت گیرد. به نظر باید مدیریت زیست محیطی رودخانه ارس به صورت یکپارچه و جامع صورت پذیرد تا این اکوسیستم را به صورت مطلوبی مدیریت کنیم.
آنچه ضروری به نظر می رسد بر مسئولان محیط زیست و سایر بخش های مرتبط با حوزه سلامت مردم لازم است که علاوه موضوع مطرح شده، آلودگی آب ارس از طریق پساب های نیروگاه "مستامور" و سایر کارخانه های ارمنستان را با جدیت بررسی و برای جلوگیری از این آلودگی که ممکن است در سال های بعد آثار مخرب آن بر زیست بوم و زیست انسان های منطقه ساحلی ارس مبرهن شود، اقدامات لازم را صورت دهند. باید مساله فرسودگی "نیروگاه مستامور" به عنوان خطرناک ترین نیروگاه اتمی جهان را هم به عنوان موضوع مهم در کشور همسایه پیگیری کرده و با برنامه ریزی و مطالعات لازم آثار ناشی از انفجار احتمالی این نیروگاه در هنگام زلزله را در درون مرزهای کشورمان پیش بینی و اقدام های لازم را در این راستا انجام دهیم. حال که دستگاه دیپلماسی کشورمان با اقدامات به موقع، منطق گفت و گوی جمهوری اسلامی ایران را به دنیا نشان داده است، به نظر می رسد توسعه دیپلماسی منطقه ای و توافق با همسایگان برای بسط ارتباطات بین المللی از مهمترین وظایف وزارت امور خارجه باشد که در این بین رفع این مشکلات به خصوص معضلات زیست محیطی باید در دستور کار جدی قرار گیرد. علاوه بر این سازمان محیط زیست نیز با درخواست از دولت باید جلوی ایجاد مشکلات محیط زیستی از سوی کشورهای همسایه، برای کشورمان را بگیرد و در این خصوص تفاهم نامه ها را به امضاء رسانده و توافقات لازم را صورت دهد.
...................................
گزارش: حسن مخترع
