គោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជាមានលក្ខណៈសេរីសម្រាប់តំបន់ ហើយរបបវិនិយោគ និងពាណិជ្ជកម្មនៅតែទាក់ទាញ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ក្នុងនាមជាប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចតូច និងបើកចំហ កម្ពុជាមានភាពផុយស្រួយចំពោះការប្រែប្រួល និងវិបត្តិពីខាងក្រៅ។ កំណើនពាណិជ្ជកម្មសកលបានធ្លាក់ចុះនៅឆមាសទីពីរនៃឆ្នាំ២០២២ ហើយការធ្លាក់ចុះបន្ថែមទៀតត្រូវបានព្យាករណ៍សម្រាប់ឆ្នាំ២០២៣។ ជាមួយនឹងទស្សនវិស័យកំណើនពិភពលោកដែលមានភាពអាប់អួរ សេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជាកំពុងប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាជាច្រើន។ វិស័យផលិតកម្ម ជាពិសេសឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ គឺពឹងផ្អែកខ្លាំងលើទីផ្សារនាំចេញ ហើយការធ្លាក់ចុះសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងទីផ្សារចម្បងពីររបស់កម្ពុជា គឺសហរដ្ឋអាមេរិក និងអឺរ៉ុប បានជះឥទ្ធិពលយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។

ក្នុងនាមជាប្រទេសមួយដែលត្រូវបានចាត់ថ្នាក់ជាប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍តិចតួច (LDC) ប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលនូវកម្មវិធីអនុគ្រោះពន្ធទូទៅ (Generalized System of Preferences-GSP) ជាច្រើន ដែលបានផ្តល់អត្ថប្រយោជន៍។ ដោយសារការចូលទៅកាន់ទីផ្សាររួចពន្ធដែលកម្ពុជាត្រូវបានផ្តល់ទៅឱ្យទីផ្សារនាំចេញផ្សេងៗតាមរយៈកម្មវិធីអនុគ្រោះពាណិជ្ជកម្មផ្សេងៗគ្នា ទំហំពាណិជ្ជកម្មរបស់កម្ពុជាបានកើនឡើងជិតទ្វេដងនៅចន្លោះឆ្នាំ២០១៧ និង២០២១ កើនឡើងពី ២៥,៤៤ពាន់លានដុល្លារដល់ ៤៨,០១ ពាន់លានដុល្លារ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ដោយសារក្តីបារម្ភអំពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា សហភាពអឺរ៉ុប (EU) បានកាត់បន្ថយប្រព័ន្ធអនុគ្រោះ “អ្វីគ្រប់យ៉ាងលើកលែងតែអាវុធ” របស់ខ្លួនប្រហែល ២០% សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជានៅក្នុងខែសីហា ឆ្នាំ២០២០។ សហរដ្ឋអាមេរិកក៏បានផ្អាកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ GSP របស់ខ្លួន ដោយដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចផ្សេងៗ។ ការដាក់ទណ្ឌកម្មលើប្រទេសកម្ពុជា រួមទាំងច្បាប់ “ច្បាប់ប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា” ច្បាប់ Magnitsky ដោយកំណត់គោលដៅលើមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់កម្ពុជាមួយចំនួន និងការដាក់ទណ្ឌកម្មលើក្រុមហ៊ុន Union Development Group ដែលជាក្រុមហ៊ុនចិនដែលកំពុងប្រតិបត្តិការនៅកម្ពុជា។ ទណ្ឌកម្ម និងការព្យួរទាំងនេះបានជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានដល់ពាណិជ្ជកម្មរបស់កម្ពុជាជាមួយពិភពលោក។

ជាងនេះទៅទៀត សក្តានុពលនាំចេញរបស់កម្ពុជាទៅកាន់ទីផ្សារក្នុងតំបន់នៅមានកម្រិត។ មានតែផ្នែកតូចមួយនៃការនាំចេញសរុបទៅកាន់ទីផ្សារបែបនេះ ហើយអាជីវកម្មរបស់ប្រទេសកម្ពុជាមិនទាន់ត្រូវបានរួមបញ្ចូលឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់ទៅក្នុងខ្សែច្រវ៉ាក់តម្លៃក្នុងតំបន់នៅឡើយ។

ទន្ទឹមនឹងការកាត់បន្ថយប្រព័ន្ធអនុគ្រោះ GSP ដោយសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុប សកម្មភាពពាណិជ្ជកម្មរបស់កម្ពុជាទាមទារឱ្យមានការបង្កើនប្រសិទ្ធភាព និងការកែសម្រួល។ យោងតាមការវាយតម្លៃរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិក្នុងឆ្នាំ២០២១ កម្ពុជាទទួលបានពិន្ទុ ៧៨,៥% សម្រាប់ការសម្របសម្រួលពាណិជ្ជកម្មរបស់ខ្លួន ដោយចំណុចខ្សោយត្រូវបានគេកំណត់ថាមាននៅក្នុងពាណិជ្ជកម្មតាមប្រព័ន្ធអេឡិចត្រូនិច (paperless) និងពាណិជ្ជកម្មតាមប្រព័ន្ធអេឡិចត្រូនិចឆ្លងកាត់ព្រំដែន។ កម្ពុជាមិនទាន់បានអនុវត្តប្រព័ន្ធប្រតិបត្តិករសេដ្ឋកិច្ចដែលមានការអនុញ្ញាត (authorised economic operator- AEO) ដើម្បីសម្រួលពាណិជ្ជកម្មឆ្លងព្រំដែន។ ជាងនេះទៅទៀត ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងទិន្នន័យស្ថិតិរបស់អគ្គនាយកដ្ឋានគយ និងរដ្ឋាករ មិនបង្កើតស្ថិតិទាន់ពេលវេលា និងច្បាស់លាស់នោះទេ។ ដូច្នេះ នៅក្រោមលក្ខខណ្ឌមិនសូវល្អបែបនេះ CCFTA ត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងជំរុញការបង្កើនការធ្វើពិពិធកម្ម និងការសម្របសម្រួលពាណិជ្ជកម្ម ក៏ដូចជាការកែលម្អស្ថាប័ន និងការកសាងសមត្ថភាពសម្រាប់ការលើកកម្ពស់ និងការសម្របសម្រួលពាណិជ្ជកម្ម។ តាមទស្សនៈភូមិសាស្ត្រនយោបាយ កម្ពុជាទំនងជាមានបំណងប្រើប្រាស់ទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួនជាមួយប្រទេសចិន ដើម្បីកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់នៃទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចដែលដាក់ដោយសហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក។

ទោះបីជាមានបញ្ហាប្រឈមដោយជំងឺរាតត្បាតក៏ដោយ ប្រទេសចិន និងកម្ពុជាបានត្រៀមខ្លួនលើសពីគោលដៅទំហំពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីរបស់ពួកគេដោយឈានដល់ ១១,១ ពាន់លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ២០២១ដោយសម្រេចបាននូវគោលដៅ១០ពាន់លានដុល្លារពីរឆ្នាំមុនពេលកំណត់។ នៅឆ្នាំ២០២២ ប្រទេសចិនគឺជាទីផ្សារនាំចេញដ៏ធំបំផុតរបស់កម្ពុជា ជាមួយនឹងការនាំចេញសរុបចំនួន ១,២៤ ពាន់លានដុល្លារ ដែលតំណាងឱ្យ ៥,៥% នៃការនាំចេញសរុបរបស់កម្ពុជា។

ក្នុង​អំឡុង​ពេល​ដូច​គ្នា​នេះ ការ​នាំ​ចូល​របស់​កម្ពុជា​ពី​ប្រទេស​ចិន​មាន​ចំនួន ១០,៤ ពាន់​លាន​ដុល្លារ ស្មើ​នឹង ៣៤,១% នៃ​ការ​នាំ​ចូល​សរុប​របស់​កម្ពុជា។ ផលិតផល​សំខាន់ៗ​ដែល​កម្ពុជា​នាំ​ចេញ​ទៅ​ប្រទេស​ចិន​រួម​មាន អង្ករ ចេក ស្វាយ ដំឡូងមី ផលិតផល​នេសាទ និង​សម្លៀក​បំពាក់។ ការ​នាំ​ចូល​របស់​កម្ពុជា​ពី​ប្រទេស​ចិន​ភាគ​ច្រើន​រួម​មាន​វត្ថុធាតុដើម​សម្រាប់​ឧស្សាហកម្ម​កាត់ដេរ គ្រឿងចក្រ យានជំនិះ គ្រឿង​ឧបភោគ​បរិភោគ គ្រឿង​អេឡិច​ត្រូនិក និងឱសថ។

ដកស្រង់ចេញពីឯកសារដែលបោះពុម្ពដោយ ISEAS Perspective និងនិពន្ធដោយលោកបណ្ឌិត ឈាង

វណ្ណារិទ្ធ ប្រធានវិទ្យាស្ថានចក្ខុវិស័យអាស៊ី។