គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) បានពន្យល់ពីការដាក់សំណើសុំពិនិត្យនិងផ្ដល់យោបល់ពីភាគីពាក់ព័ន្ធលើសេចក្តីព្រាងការកែសម្រួលបទបញ្ជានិងនីតិវិធីសម្រាប់ការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រនីតិកាលទី៧ ឆ្នាំ២០២៣ ដើម្បីស្របនឹងវិសោធនកម្មច្បាប់បោះឆ្នោតថ្មី។
លោក ហង្ស ពុទ្ធា អ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត បានលើកឡើងថា ពេលនេះ គ.ជ.ប.កំពុងតែមមាញឹកណាស់ចំពោះដំណើរការរៀបចំការបោះឆ្នោត ហើយនៅពេលមានវិសោធនកម្មច្បាប់បោះឆ្នោត គ.ជ.ប.ត្រូវលើកជាសំណើផ្ដល់យោបល់ពីភាគីពាក់ព័ន្ធ។ ប្រសិនបើជាភាគីពាក់ព័ន្ធចង់មានយោបល់លើបញ្ហានេះ គឺ គ.ជ.ប. ប្រមូលទុកជាមុននូវរាល់បញ្ហាទាំងឡាយដែលអាចកើតមានឡើងជាយថាហេតុ។
លោកបន្តថា នេះជាការប្រមូលពហុមតិ។ វាមិនមែនជាការខុសឆ្គងអ្វីឡើយ។ ការចូលរួមពីគ្រប់មជ្ឈដ្ឋានយ៉ាងសម្បូរបែបជាតម្រូវការដែលគ.ជ.ប.នឹងប្រើប្រាស់សម្រាប់ការពិចារណាសម្រាប់ការតាក់តែងបទបញ្ជានិងនីតិវិធីរបស់គ.ជ.ប.សម្រាប់ការបោះឆ្នោត។
លោកបានបញ្ជាក់ថា៖ «គ.ជ.ប. គ្រាន់តែមានការត្រៀមទុកជាមុន។ បានន័យថា ក្នុងកាលៈទេលៈបែបណាក៏ដោយ ក៏គ.ជ.ប.ប្រើប្រាស់នូវអ្វីដែលជាគំនិតយោបល់នៃការចូលរួមរបស់ភាគីពាក់ព័ន្ធ ឬមិនប្រើប្រាស់ជាជម្រើសផ្សេង»។
លោកបន្ថែមថា៖ «យ៉ាងណាការប្រមូលបាននូវមតិនិងទស្សនៈរបស់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ គឺជាបញ្ហាសំខាន់ដែលគ.ជ.ប.ត្រូវតែមានជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ពិចារណាក្នុងការតាក់តែងនីតិវិធីនិងឯកសារគតិយុត្តពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗ»។
ការពន្យល់នេះធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីភាគីមួយ គឺគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋានសម្ដែងការហួសចិត្តចំពោះគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ដែលបានអនុវត្តលើសពីច្បាប់រហូតដល់ក្លាយជាស្ថាប័នអនុវត្តសេចក្ដីព្រៀងច្បាប់បោះឆ្នោត។
គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន បាននិយាយថា គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតដាក់សំណើសុំពិនិត្យនិងផ្ដល់យោបល់លើសេចក្តីព្រាងការកែសម្រួលបទបញ្ជា និងនីតិវិធីសម្រាប់ការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រនីតិកាលទី៧ ឆ្នាំ២០២៣ លេខ៦៣៥ គ.ជ.ប ចុះថ្ងៃទី២៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៣។
លោក យ៉េង វីរៈ ប្រធានគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន កត់សម្គាល់ឃើញមានភាពមិនប្រក្រតីមួយចំនួននៅក្នុងសេចក្ដីសម្រេចរបស់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត គឺការចែកទុកព្រះរាជក្រមដែលប្រកាសឱ្យប្រើប្រាស់ច្បាប់ស្ដីពីវិសោធនកម្មច្បាប់ទាំងដែលព្រះមហាក្សត្រមិនទាន់ឡាយព្រះហស្ថប្រកាសឱ្យប្រើនៅឡើយ ហើយមុនថ្ងៃដែលព្រឹទ្ធសភាបានឯកភាពទៅទៀត បានន័យថា គ.ជ.ប ប្រញាប់ប្រញាល់រហូតដល់ក្លាយជាស្ថាប័នអនុវត្តសេចក្តីព្រាងច្បាប់។
ចំណែកការអនុម័តរបស់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតគ្មានខ្លឹមសារនិងគ្មានអត្ថិភាព។
លោកបន្តថាថា «សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីវិសោធនកម្មច្បាប់បោះឆ្នោត» ដែលស្នើដោយនាយករដ្ឋមន្ត្រីនេះត្រូវបានអនុម័តយ៉ាងប្រញាប់ប្រញ៉ាល់ ដែលត្រូវបានរិះគន់ពីសំណាក់មជ្ឃដ្ឋានជាច្រើន។
ប្រធានគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន បានលើកឡើងថា៖ «វិសោធនកម្មច្បាប់បោះឆ្នោតនេះនៅមានមន្ទិល និងភាពមិនប្រក្រតី ហើយគឺជាការប្រើប្រាស់អំណាចនីតិប្បញ្ញត្តិជាឧបករណ៍កេងចំណេញនយោបាយរបស់គណបក្សកាន់អំណាចដើម្បីបង្ក្រាបបំបាក់ រឹតត្បិតកម្លាំងគណបក្សដែលជាគូប្រកួត»។
លោកបន្ថែមថា៖ «ទង្វើបែបនេះ រឹតតែបញ្ជាក់អំពីឥទ្ធិពលនៃអំណាចលើសលុបរបស់គណបក្សកាន់អំណាចទៅលើស្ថាប័នរៀបចំការបោះឆ្នោត ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ការអនុវត្តសមត្ថកិច្ចរបស់ គ.ជ.ប ដោយឯករាជ្យ និងអព្យាក្រឹត ដើម្បីធានាឱ្យការបោះឆ្នោតប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរីត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ស្របតាមគោលការណ៍នៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស ក៏ដូចជាបាត់បង់ទំនុកចិត្តពីសំណាក់ប្រជាពលរដ្ឋ និងគណបក្សនយោបាយ»។
តាមរយៈកិច្ចប្រជុំពេញអង្គកាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៣ ព្រឹទ្ធសភាបានអនុម័តសេចក្តីព្រាងស្តីពីវិសោធនកម្មច្បាប់បោះឆ្នោតដោយឥតមានកែប្រែត្រង់កន្លែងណាឡើយនៅក្នុងសេចក្តីព្រាងនោះ។
ការប្រកាសរបស់ព្រឹទ្ធសភា បញ្ជាក់ថា សមាជិកព្រឹទ្ធសភាទាំងអស់ដែលមាន៥៩រូបក្នុងកិច្ចប្រជុំពេញអង្គ សុទ្ធតែយល់ព្រមទាំងអស់លើការអនុម័តសេចក្តីព្រាងវិសោធនកម្មនេះ។ ពីភាគីរដ្ឋាភិបាល អ្នកដែលចូលទៅការពារសេចក្តីព្រាងវិសោធនកម្មនេះ គឺលោក កើត រិទ្ធ រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងយុត្តិធម៌។
ក្រោយឆ្លងកាត់ការអនុម័តពីរដ្ឋសភា ព្រឹទ្ធសភា និងក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញរួច សេចក្តីព្រាងស្តីពីវិសោធនកម្មច្បាប់បោះឆ្នោតនឹងត្រូវថ្វាយទៅព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីទ្រង់ចេញព្រះរាជក្រឹត្យប្រកាសដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់។
មាត្រាថ្មីដែលត្រូវបានសរសេរចូលទៅក្នុងច្បាប់បោះឆ្នោត មានខ្លឹមសារជារួមថា អ្នកដែលមិនទៅបោះឆ្នោតនឹងមិនមានសិទ្ធិឈរជាបេក្ខជនឱ្យគេបោះឆ្នោត នៅពេលក្រោយឡើយ។ មាត្រាថ្មី ក៏មានចែងពីការពិន័យប្រាក់ ឬការដាក់ទោសទណ្ឌលើអ្នកដែលធ្វើសកម្មភាពរារាំងប្រពលរដ្ឋមិនឲ្យទៅបោះឆ្នោត និងសកម្មភាពដែលប៉ះពាល់ដល់ដំណើរការបោះឆ្នោតផងដែរ៕